B12 Vitamini Eksikliği Neden Olur?
B12 vitamini, vücudun sinir ve kan hücrelerini sağlıklı tutmaya yardımcı olan önemli bir besindir. Ayrıca vücudun tüm hücrelerindeki genetik materyal olan DNA'nın yapımına yardımcı olur. Vücut kendi başına B12 vitamini yapmaz, bu yüzden B12 vitaminini alabilmek için içinde B12 vitamini bulunan yiyecek ve içecekleri tüketmek gerekir. B12 vitamini et, süt ve yumurta gibi yenen ve içilen hayvansal ürünlerde bulunur.(5) Gençlerde B12 vitamini eksikliği olması nadirdir ancak yaşlılarda hafif derecede eksiklik olması nispeten daha sık görülür. Bunun nedeni, yaşlı bireylerin diyetlerinin o kadar sağlıklı olmaması veya vücudun B12'yi emmesi gereken mide asidinin daha az olması olabilir.4 Peki B12 eksikliği nedenleri belirtileri neler?
B12 vitamini eksikliği, B12 vitamini barındıran besinlerin yeterince tüketilmemesi ya da vücut B12 vitaminini normal şekilde ememediğinde meydana gelir. Bu nedenle dengeli beslenmenin yanı sıra düzenli olarak sağlık kontrolünden geçilmesi önemlidir. B12 vitamini eksikliğine yol açan bazı rahatsızlıklar da bulunur. Örneğin mide astarının iltihaplanması olarak açıklanabilen gastrit, B12 vitamini eksikliğinin en yaygın nedeni olarak gösterilir. Bu yaygın rahatsızlığın yanı sıra nadir bir rahatsızlık olan pernisiyöz anemi varlığında da B12 vitamini eksikliği meydana gelebilir. Pernisiyöz anemisi olan kişilerin midesinde B12 vitaminin emilimine yardımcı olan bir protein üretilmez. Bu da B12 vitaminin emilememesine ve dolayısıyla B12 vitamini eksikliğine neden olabilir. Sindirim sistemini etkileyen Crohn ve çölyak gibi bazı hastalıklar da B12 vitamininin vücut tarafından yeterince emilememesine yol açabilir. Yukarıda sayılan nedenlerin yanı sıra mide ve bağırsak ameliyatı geçirenlerde; aşırı alkol kullananlarda da B12 eksikliği belirtileri görülebilir.5
B12 vitamini sadece et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde doğal olarak bulunur. Bu nedenle, vegan veya vejetaryen diyet uygulayan kişilerin, B12 vitamini ile yeterince güçlendirilmiş yiyecekler yememeleri durumunda B12 vitamini eksikliği yaşama olasılığı daha yüksektir.5
B12 Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
B12 vitamininin yiyeceklerden emilme yeteneği yaşla birlikte azaldığından, eksiklik ve B12 eksikliğinin vücuttaki belirtileri yaşlı erişkinlerde daha yaygındır. Yine de bu, hamile ve emzirenler de dahil olmak üzere çocuklarda ve genç yetişkinde B12 eksikliği görülmediği anlamına gelmez.6 Bir kısım B12 eksikliği belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Yorgunluk ve Halsizlik
C vitamini içeren besinler yeterince tüketilmediğinde ortaya çıkabilen C vitamini eksikliğine bağlı yorgunluk, B12 eksikliğine bağlı olarak da görülebilir.16 Vücut hücrelerinin sağlıklı bir şekilde çalışması için B12 vitaminine ihtiyaçları vardır. B12 eksikliği belirtileri arasında yer alan yorgunluk ve halsizlik, normal kırmızı kan hücrelerinin üretiminin bozulmasından ve dolayısıyla oksijen taşınımının bozulmasından kaynaklanabilir.7 Ayrıca B12 vitamini eksikliği megaloblastik anemiye neden olabilir. Bu durum normal olmayan alyuvarların oluşumuna ve hatalı DNA sentezine yol açabilir.(8) (9)
Soluk Cilt Rengi
B12 eksikliğine bağlı olarak gelişen anemi, tıpkı demir eksikliği anemisi gibi sağlıklı kan hücrelerinin oluşumunu olumsuz etkileyebilir. Bu durum solgun, sarıya dönük bir bir cilde neden olabilir. Ayrıca yüksek bilirubin seviyesine bağlı olarak cilt ve gözlerin beyaz kısımları sarımsı bir renk alabilir.(2)
Baş Ağrısı
B12 eksikliği belirtileri arasında yer alan rahatsızlıklardan biri olan baş ağrısı, B12 vitamini eksikliğine bağı olarak hem çocuklarda hem de yetişkinlerde sıklıkla görülür. Yapılan bir çalışma, migreni olan bireylerin kanında B12 vitamini seviyesinin önemli ölçüde daha düşük olduğunu gösterir.10 B12 vitamini yüksek olanlarla B12 düzeyinin düşük olduğu bireyler karşılaştırıldığında, B12 vitamini yüksek olanların migrene yakalanma olasılıklarının %80 oranında daha az olduğunu gösteren araştırmalar bulunur.(10) Bu bağlamda B12 vitamini eksikliği ile baş ağrısı arasında ilişki olduğu söylenebilir.(2)
Depresyon
B12 eksikliği psikolojik belirtileri arasında yer alan depresyona ek olarak, düşük veya yetersiz B12 seviyeleri, psikoz ve duygudurum bozuklukları dahil olmak üzere diğer zihinsel durumlar yer alabilir.(11) Düşük B12 seviyelerine sahip olmak, homosistein adı verilen bir amino asidin seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Bu durum oksidatif stresin, DNA hasarının ve hücre ölümünün artmasına ve sonuç olarak depresyon gelişimine katkı sağlayabilir.(2) Yapılan bir araştırmaya göre depresyonu olan katılımcıların depresyonu olmayanlara kıyasla daha düşük B12 seviyelerine sahip olduğu söylenebilir.(12)
Sindirim Sorunları
B12 vitamini eksikliği ishal, mide bulantısı, kabızlık, şişkinlik, gaz ve diğer sindirim sistemi sorunlarına neden olabilir. B12 eksikliği zararları olarak da sayılabilen bu belirtiler, hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyebilir.(2)
Konsantrasyon Güçlüğü
B12 vitamini seviyesinin düşük olması, merkezi sinir sistemini olumsuz etkileyebilir. Buna bağlı olarak bireyler, konsantre olmakta güçlük çekebilir. Pek çok araştırma düşük B12 vitamini düzeyi ile kötüleşen zihinsel işlevi ilişkilendirir. B12 vitamini seviyesinin normal düzeye çekilmesi ile giderilebilen bu belirti zaman zaman hafıza kaybı, unutkanlık gibi zihinsel sorunlara da yol açabilir.(2) (13)
Ağız ve Dilde İltihap ve Ağrı
İltihaplı ve ağrılı bir durum olan glossit, B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanabilir. B12 vitaminin eksikliğine bağlı olarak ağızda yara ve iltihaplanma görülebilir. B12 vitamini eksikliğine bağlı gelişen anemi nedeniyle ortaya çıkan bu şikayetler, bazı durumlarda anemi olmaksızın da görülebilir. Tü bunlar B12 vitamini eksikliğinin erken belirtileri arasında yer alıyor olabilir.2
Ataksi
B12 eksikliği nörolojik belirtileri arasında bozulmuş denge ve koordinasyon ya da ataksi sayılabilir. B12 vitamini eksikliğine bağlı olarak kişi dengede durmakta ve yürümekte güçlük çekebilir. Ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve/veya uyuşma, kafa karışıklığı, konuşma güçlüğü, bunama gibi sorunlar da B12 vitamini eksikliğinin nörolojik belirtileri arasında sayılabilir. “Nörolojik B12 eksikliği belirtileri nelerdir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.2,5
Tüm bunlara ek olarak kilo kaybı, kas zayıflığı ve kramp, erektil disfonksiyon, bazı görme bozuklukları da B12 vitamini eksikliği belirtileri arasında sayılabilir.2,5
B12 Vitamini Eksikliğine Ne İyi Gelir?
B12 vitamini eksikliğine iyi gelenler arasında sağlıklı ve dengeli beslenme sayılabilir. Çoğu birey, B12 vitamini içeren yiyecek ve içecekleri tüketerek B12 vitamini eksikliğini önleyebilir. B12 vitamini eksikliğini önlemeye yardımcı olmak için yapılabileceklerin bir kısmı şu şekilde listelenebilir:(5)
Hayvansal Gıdalar Tüketmek
Kırmızı et, balık, kümes hayvanları, yumurta, süt ve diğer süt ürünlerinin tümü B12 vitamini içerir.(5) Özellikle kuzu karaciğeri ve böbreği B12 vitamini açısından zengindir. Kuzu ciğeri ayrıca bakır, selenyum ve A ve B2 vitaminleri açısından çok yüksektir. B vitamini içeren besinler arasında yer alan kuzuya ek olarak dana ve sığır böbreği de tüketilebilir. Ayrıca istiridye, sardalya, ton balığı, alabalık, somon, yumurta, süt ve süt ürünleri de B12 eksikliğini gidermek ve B12 vitamini faydaları için gerekli besinlerdir.15 Bu besinlerden somon, “B1 vitamini nelerde var?” sorusuna yanıt olarak da verilebilir. Çünkü bir porsiyon pişmiş somon, günlük B1 vitamini ihtiyacının %18'ini karşılayabilir.17
B12 Takviyeli Gıdalar Almak
Takviyeli gıdalar, doğal olarak sahip olmadıkları belirli vitamin ve besin maddelerinin eklendiği gıdalar olarak açıklanabilir. B12 vitamini, kahvaltılık tahıllar, besin mayası, bitki sütleri ve bazı ekmeklere eklenebilir. İlgili gıdaların B12 vitamini takviyesi içerip içermediği, ürün etiketinde öğrenilebilir.(5)
Gıda Takviyesi Kullanmak
Yalnızca B12 içeren gıda takviyelerinin yanı sıra multivitaminler aracılığıyla da B12 vitamini alınabilir. B12 vitamin seviyesini yükseltmek için gıda takviyesi kullanımı, doktor aksini belirtmediği sürece ürün etiketinde belirtildiği gibi olmalıdır.(5)
B12 Vitamini Eksikliği Nelere Sebep Olur?
B12 vitamini eksikliği yavaş gelişebilir; belirtilerin kademeli olarak ortaya çıkmasına ve zamanla şiddetlenmesine neden olabilir. Ayrıca nispeten hızlı bir şekilde ortaya çıkabilir. B12 vitamini eksikliğinin neden olabileceği bir dizi semptom göz önüne alındığında durum gözden kaçabilir veya başka bir rahatsızlıkla karıştırılabilir. Bu gibi durumlarda ellerde, bacaklarda veya ayaklarda uyuşma veya karıncalanma, yürüme güçlüğü, denge sorunları, anemi, şişmiş, iltihaplı bir dil, düşünme ve muhakeme sorunları veya hafıza kaybı, kilo kaybı, tükenmişlik gibi yakınmalar meydana gelebilir.18
Hamilelikte B12 Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Gebelikte B12 vitamini eksikliği nadir olsa da bu durum, vejetaryen beslenenlerde veganlarda, inflamatuvar bağırsak hastalığı, otoimmün bozukluk gibi bazı rahatsızlıklara sahip anne adaylarında görülebilir.20 Gebelik döneminde yeterince B12 vitamini almamak, bebeğin nöral tüp defekti olarak bilinen ciddi bir doğum kusuru geliştirme riskini artırabilir.19 Yeterli B12 vitamini olmadan, bebekte gelişimsel gecikmeler görülebilir ve bebek olması gerektiği gibi gelişip büyüyemeyebilir.21 Gebelikte B12 eksikliği belirtileri arasında uyuşukluk, sinirlilik, hafıza kaybı, ataksi, depresyon gibi semptomlar sayılabilir.20
B12 Vitamini Eksikliği Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
B12 vitamini eksikliği, megaloblastik aneminin, çeşitli nöropsikiyatrik semptomların ve diğer klinik belirtilerin yaygın bir nedenidir.22 Sağlıklı bir diyet uygulamak, gerektiğinde gıda takviyeleri kullanmak, B12 vitamin eksikliğini tedavisine yardımcı olabilir.21 Ancak B12 vitamini seviyesinin çok düşük olması durumunda doktor kontrolünde B12 vitamininin oral olarak yüksek dozda alınması ya da intramüsküler olarak uygulanması gerekebilir. B12 vitamini emilimi de takviye ile gelişebilir. Bu nedenle, 50 yaşından büyük hastaların, veganların veya katı vejetaryenlerin, B12 vitamini ile güçlendirilmiş yiyecekler tüketmeleri veya B12 vitamini takviyesi almaları önerilebilir.22
B12 Vitamini Eksikliği Ödem Yapar mı?
B12 vitamini tek başına olmasa da pek çok dolaylı olarak çeşitli dolaşım süreçleri ile yakın ilişki içindedir. B12 vitamini eksikliği ile ilişkili olarak gelişen makrositoz yani ortalama kırmızı kan hücresi hacmindeki artış, ölümcül ve ölümcül olmayan koroner hastalık, miyokard enfarktüsü, inme ve diğer dolaşım sağlığı sorunları ile bağlantılı olabilir. Bunun sonucunda ödem oluşumu gibi bazı belirtiler meydana gelebilir. Bu nedenle kardiyovasküler hastalık riskini daha da azaltmak için vejetaryenlere B12 vitamini ilave edilmiş gıdalar ya da gıda takviyeleri kullanmaları önerilir.24
Kimler B12 Eksikliği Riski Taşır?
Ortalama yetişkinlerin B12 vitamini eksikliği açısından taranması önerilmez. Ancak gastrik veya ince bağırsak rezeksiyonları, yani ilgili organların bir kısmının alındığı ameliyatları geçirenler, inflamatuar barsak hastalığı olanlar ve bazı ilaçları kullananlarda tarama yapılması önerilir. Ayrıca veganların, katı vejetaryenlerin ve 75 yaşından büyük yetişkinlerin de B12 vitamini eksikliği riski taşıdığı söylenebilir.22
B12 vitamini, mide asidi yardımıyla besinlerden emildiği için yaşlı insanların B12 vitamini eksikliği yaşama olasılığı daha yüksektir. Çünkü yaşlandıkça mide asidi azalmaya başlar. Bu nedenle, yaş ilerledikçe B12 vitamini eksikliği için riskin arttığı söylenebilir.23
B12 Vitamini Eksikliği Saç Dökülmesi Yapar mı?
B12 vitamini DNA sentezi, nörolojik fonksiyon ve kırmızı kan hücresi oluşumu için gereklidir. B12 vitaminin nükleik asit üretimindeki rolü, onun saç foliküllerinde etkili olabileceğini düşündürür. B12 eksikliği ile saç dökülmesi bu nedenle ilişkilendirilmiştir. Ancak yapılan bazı araştırmalar, B12 vitamini seviyelerindeki azalmanın saç dökülmesi veya saç büyümesi üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi olmadığını gösterir. Dolayısıyla bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğu söylenebilir.25
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
